'Ονομα Μελέτης HABITAT '67
Τοποθεσία MONTREAL, QUEBEC, CANADA
Συνολική περιοχή 22.160 τ.μ.
Ομάδα Σχεδιασμού Moshe Safdie and Associates, David, Barrot, Boulva

Το Habitat ήταν το βασικό έκθεμα της Παγκόσμιας Έκθεσης του 1967 στο Montreal. Εισήγαγε την καινοτομία του σχεδίου και εφαρμογής τρισδιάστατων προκατασκευασμένων μονάδων κατοικίας. 365 προκατασκευασμένες αυτοτελείς μονάδες ενώθηκαν για να δημιουργήσουν 158 κατοικίες, κυμαινόμενες από 55 τ.μ.(με ένα υπνοδωμάτιο) μέχρι 167 τ.μ. (με 4 υπνοδωμάτια), δημιουργώντας 16 διαφορετικούς τύπους κατοικίας. Κάθε κατοικία έχει το δικό της εξώστη, το συγκρότημα διαθέτει χώρους παιχνιδιού για τα παιδιά και 4 πυρήνες κλιμακοστασίων εξυπηρετούν την κατακόρυφη επικοινωνία, με ανελκυστήρες που σταματούν ανά 4 ορόφους. Όλα τα μέρη του κτιρίου, συμπεριλαμβανομένων των μονάδων κατοικίας, των πεζοδρόμων, των πυρήνων κατακόρυφης κίνησης, λειτουργούν ως φέροντα στοιχεία. Οι μονάδες συνδέονται μεταξύ τους κατακόρυφα με κολώνες, με ράβδους μεγάλης αντοχής, καλώδια και ραφές συγκόλλησης δημιουργώντας ένα συνεχόμενο "κρεμαστό" σύστημα.



365 προκατασκευασμένες αυτοτελέις μονάδες δημιουργούν 158 κατοικίες

Το περιβάλλον όπου παρουσιάστηκε

Η Παγκόσμια Έκθεση του 1967 στο Montreal είχε το χιουμοριστικό τίτλο " Ο Άνθρωπος και ο Κόσμος του", ("The Man and his World"). Ο τίτλος αυτός προέρχεται από το γνωστό έργο του συγγραφέα Antoine de Saint- Exupery, "Terre at des Hommes". Η κατοικία ήταν μία από τις βασικές θεματικές της ενότητες. Το Habitat 67 έγινε ένα θεματικό περίπτερο, το οποίο επισκέφθηκαν χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της Έκθεσης λειτούργησε ως προσωρινή κατοικία αξιωματικών που επισκέφθηκαν το Montreal. Ο Saint- Exupery είχε γράψει: " Πρέπει να κάνουμε κατοικήσιμο αυτό το νέο σπίτι", το οποίο δεν είχε αποκτήσει πρόσωπο ακόμα.


" Ο Άνθρωπος και ο Κόσμος του", ο τίτλος της Παγκόσμιας Έκθεσης του Montreal του 1967


Το κλίμα της περιόδου στην οποία πραγματοποιήθηκε η μελέτη διακατεχόταν από τις αξίες του Μοντέρνου και των πρωτοπόρων του κινήματος Le Corbusier, Mies Van der Rohe, Walter Gropius και χαρακτηριζόταν από ευρεία οικοδομική ανάπτυξη. Δυστυχώς η ανάπτυξη αυτή δανειζόταν μερικά μόνο από τα διδάγματα του μοντερνισμού, επιφανειακές αξίες που σχετίζονταν με την οικονομία της κατασκευής και της λειτουργικότητας εις βάρος κάθε κριτηρίου αισθητικής και αρχιτεκτονικής έκφρασης. Ως αποτέλεσμα χτίστηκε πληθώρα πολυώροφων ομοιόμορφων συγκροτημάτων, χωρίς καμία διαφοροποίηση, ισοπεδώνοντας κάθε διάθεση για έκφραση της προσωπικής ταυτότητας του κατοίκου.
Αντιθέτως το συγκεκριμένο έργο σχεδιάστηκε για να συνδυάσει τα ποικιλόμορφα και διασκορπισμένα σπίτια με την εργονομία και την πυκνότητα ενός μοντέρνου κτιρίου διαμερισμάτων. Μοναδιαίες αλληλοδιεισδύουσες συμπαγείς φόρμες προσδιορίζουν το χώρο και δημιουργούν μια ευχάριστη ατμόσφαιρα κατοίκισης σύμφωνα με το νέο μοντέλο τρόπου κατοίκισης.



"Αλληλοδιεισδύουσες" συμπαγείς φόρμες προσδιορίζουν το χώρο και δημιουργούν "εσωτερικά" εξωτερικά περιβάλλοντα

Η τοποθεσία

Το συγκρότημα Habitat 67 βρίσκεται στη χερσόνησο " Cite du Havre" απέναντι από το λιμάνι της πόλης στο σχηματισμό μιας μεγάλης λίμνης. Η ιδιαιτερότητα της θέσης του επιτρέπει τη θέα προς το νερό και από τις δύο μεγάλες πλευρές του οικοδομικού σχηματισμού. Όμως το βασικό στοιχείο της πρότασης δεν είναι η προνομιακή του θέση, αλλά οι ποιότητες που δημιουργούνται στο εσωτερικό του και προκύπτουν από τη δομή του.






Η ιδιαιτερότητα της θέσης του εξασφαλίζει θέα προς το νερό και από τις 2 πλευρές της σύνθεσης

Η ιδέα

Τα χαρακτηριστικά του Habitat 67 εκφράζουν τη δέσμευση ζωής του αρχιτέκτονα στη δημιουργία υγιεινών και αξιοπρεπών περιβαλλόντων κατοικίας. Το έργο ανέπτυξε τις κύριες ιδέες του Ισραηλινού αρχιτέκτονα Moshe Safdie, μεγαλωμένου με τις σοσιαλιστικές ιδέες του 1960, και διερευνά νέες λύσεις στις προκλήσεις του αστικού σχεδιασμού για ένα μοντέλο κατοίκισης υψηλής πυκνότητας. Η αρχική πρόταση περιείχε 3 λοφοειδείς δομές 950 κατοικιών σε δεκαώροφο συγκρότημα και ένα 22ώροφο εμπορικό κέντρο με μεγάλη ποικιλία κοινωνικών και πολιτιστικών εγκαταστάσεων. Με αυτό το τριμερές σύστημα. ο Safdie εισήγαγε τη συνδυασμένη χρήση της τρισδιάστατης αστικής δομής, εξειδικευμένων τεχνικών κατασκευής (την προκατασκευή και τη μαζική παραγωγή μονάδων- προτύπων), καθώς επίσης και την προσαρμοστικότητα αυτών των μεθόδων σε περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η αρχική ιδέα ήταν η πολλαπλή χρήση και συνδυασμός επαναλαμβανόμενων στοιχείων, που τα ονομάζει "κουτιά" ή μονάδες, τα οποία οργανώνονται σε συστάδες γύρω από μια ραχοκοκκαλιά των τριών λοφοειδών κατασκευών. Η βασική δομή του ήταν μια σειρά κεκλιμένων πλαισίων σχήματος A, που συνδέονταν με τους "δρόμους των πεζών" και στηρίζονταν μεταφέροντας τα φορτία τους κατακόρυφα από τη μία μονάδα στην άλλη. Τελικά υλοποιήθηκε μόνο το πρόγραμμα των κατοικιών και ενός υπόγειου χώρου στάθμευσης, μη τηρώντας την επιθυμία του δημιουργού για ανάμιξη χρήσεων. Και μάλιστα από τις 950 κατοικίες που προοριζόταν να διαθέτει περιορίστηκε στις 158 που εμφανίζονται με 16 διαφορετικούς τύπους. Συνυφασμένες με την έννοια της κοινότητας, όπως θα δούμε παρακάτω, ο αρχιτέκτονας δημιούργησε τις εξωτερικές διαδρομές, που τις ονομάζει "πεζοδρόμους" και συνδέουν τις πολυεπίπεδες μονάδες σε 5 από τους ορόφους, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζουν άμεση σύνδεση με κάθε κατοικία.


Αρχική πρόταση και υλοποιημένο έργο (με την κόκκινη σημείωση)



Τα κουτιά "κουμπώνουν" πάνω στη ραχοκοκκαλιά των τριων λοφοειδών κατασκευών



Οι εξωτερικές διαδρομές, "πεζόδρομοι", εξασφαλίζουν οριζόντια σύνδεση των μονάδων και αποτελούν έναν κοινόχρηστο υπαίθριο χώρο σε επίπεδα



Οπτική από ανώτερο επίπεδο, ανατολική πλευρά



Κατακόρυφη επικοινωνία για πρόσβαση στους "πεζοδρόμους" κάθε επιπέδου



Στεγασμένος "πεζόδρομος" ανωτέρου επιπέδου, με εξωτερική θέα προς τα νότια



Νότια θέα από το ποτάμι. Διακρίνονται οι πεζόδρομοι και τα κλιμακοστάσια

Κοινωνική παράμετρος

Η πρόθεση του αρχιτέκτονα ήταν να δημιουργηθεί ένα ευέλικτο σύστημα εργατικών κατοικιών, με υψηλή ποιότητα κατοίκησης. Η διάρθρωση των διαμερισμάτων αναπτύσσεται ελεύθερα με την εξάπλωση κατά πλάτος και καθ ' ύψος, επαναλαμβανομένων κυβικών μονάδων με διάφορους τρόπους συνάντησης και συνδυασμού στο χώρο. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται πλήρη και κενά σε ένα πλέγμα, με τους υπαίθριους ή ημιυπαίθριους χώρους να εμπλέκονται στο κτισμένο και το αντίστροφο. Αυτή η διαδοχή του ιδιωτικού με το δημόσιο δημιουργεί μία πολυπλοκότητα και εναλλαγές χώρων με διαφορετική ατμόσφαιρα, που συνιστούν ένα αρμονικό σύνολο ευνοϊκό για την κοινωνική επαφή. Η αίσθηση του να ζεις στο Habitat , σύμφωνα με ομολογίες των κατοίκων, είναι ότι ανήκεις σε μια κοινότητα, στην οποία όλοι πρέπει να συνεισφέρουν στη συντήρηση του χώρου και κυρίως προτείνει ένα τρόπο ζωή με κοινωνική αλληλεπίδραση με τους γείτονες. Ο Moshe Safdie αναφέρει χαρακτηριστικά: "Ένα αρχιτεκτονικό έργο πρέπει να εκφράζει ένα τρόπο ζωής… Η μορφή πρέπει να συνηχεί με τους διαφορετικούς χώρους και τις δραστηριότητες που περιέχει.
Πρόκειται δηλαδή για έναν σχεδιασμό κατοικιών με επίκεντρο τον άνθρωπο και την κοινωνία.
Τα όρια του κάθε διαμερίσματος, και αυτά σύμφωνα με την αρχή της αλληλοδιείσδυσης του δημόσιου με το ιδιωτικό, δεν είναι σαφή, αλλά σχετίζονται με τα όρια των όμορων, πυροδοτώντας αντί για παρεξηγήσεις και διαφωνίες, γόνιμο διάλογο και συζήτηση για την επεξεργασία του χώρου.



Επαναλαμβανόμενες κυβικές μονάδες με διάφορους τρόπους συνδυασμού μεταξύ τους. Η μορφή πρέπει να συνηχεί με τις δραστηριότητες που παραλαμβάνει



Ένα αρχιτεκτονικό έργο πρέπει να εκφράζει έναν τρόπο ζωής


Στο κλίμα αυτών των ενδιάμεσων χώρων, των χώρων της μετάβασης όπου είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε τα όρια του ιδιωτικού και του δημοσίου, κινούνται και οι πεζόδρομοι, οι διαδρομές που συνδέουν το κτίριο στην οριζόντια διάσταση. Οι "πεζόδρομοι" εκθέτουν το κτίριο στα φυσικά στοιχεία και το ανοίγουν σε κοινόχρηστους χώρους προορισμένους για τους κατοίκους.
Οι κάτοικοι μπορούσαν ακόμη και μετά το τέλος της οικοδόμησης να συμβουλεύονται τον αρχιτέκτονα, ώστε να διατηρείται η αρχιτεκτονική ακεραιότητα του κτιρίου, ενώ ταυτόχρονα να καλύπτονται οι σύγχρονες ανάγκες ασφαλείας και αισθητικής του κτιρίου.



Ελεύθερη διάρθρωση διαμερισμάτων. Δημιουργούν υπαίθριους και ημιυπαίθριους χώρους συνάντησης



Ενδιάμεσος χώρος, ατμόσφαιρα ευνοϊκή για την κοινωνική επαφή

Μορφολογία του συγκροτήματος

Το Habitat 67 αποτελεί ένα συγκρότημα κατοικιών ευπροσάρμοστο ως προς τη μορφή και την πυκνότητα και στις τρεις διαστάσεις του. Το συνολικό σύμπλεγμα που αναπτύσσεται δίνει την εικόνα μικρής πόλης, όπου η ποικιλία στο συνδυασμό των μορφών και τα διαφορετικά μικροπεριβάλλοντα είναι καθοριστικής σημασίας. Η πολυμορφία που προκύπτει θυμίζει κυκλαδικούς οικισμούς, όπου οι μικροί κυβικοί όγκοι αναπτύσσονται ελεύθερα, και όμως τόσο μελετημένα στο ανάγλυφο του εδάφους, και η τυχαιότητα της θέσης των όγκων δημιουργεί εξαιρετικό ενδιαφέρον στο πλάσιμο των όγκων. Ο τρόπος που η στέγη της μιας κατοικίας γίνεται βεράντα της άλλης είναι πολύ κοντά στη φιλοσοφία του Habitat 67.




Η ανάπτυξη των κύβων θυμίζει κυκλαδικούς οικισμούς




Σαντορίνη



Η βασική δομή- Η σύλληψη του κύβου

Ο κύβος είναι η βασική ιδέα, το νοηματικό περιεχόμενο και το τελικό προϊόν της αρχιτεκτονικής σύλληψης. Δείχνει το πώς από μία μονάδα τόσο σταθερή και δεδομένη, με ποικίλους συνδυασμούς, προκύπτει λενα τόσο πολύπλοκο και ενδιαφέρον περιβάλλον. Η δομή του κύβου συμβολίζει τη σταθερότητα και την ισορροπία. Όσον αφορά το μυστικιστικό του περιεχόμενο, είναι το σύμβολο της αλήθειας, της σοφίας, της ηθικής τελειότητας…
Αυτοί οι προκατασκευασμένοι 345 κύβοι από γκρι-μπεζ μπετόν ( το χρώμα προκύπτει από το ίδιο το υλικό), έχουν τοποθετηθεί ο ένας πάνω στον άλλο, συνδεδεμένοι με ράβδους χάλυβα. Σήμερα οργανώνονται 146 ενότητες κατοικιών, οι οποίες ποικίλουν ως προς τα τετραγωνικά και τη διαρρύθμισή τους. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ένοικος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ποιους κύβους θα συνδέσει κατά μήκος και καθ' ύψος, για να φτιάξει την κατοικία του, ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις αυτού και των διπλανών ενοίκων.


Ο κύβος είναι η βασική ιδέα και το νοηματικό περιεχόμενο της σύλληψης



Προκατασκευασμένοι κύβοι από γκρι- μπεζ μπετόν συνδέονται με ράβδους χάλυβα



Τρόπος συνδυασμού των αυτόνομων κύβων



Τρισδιάστατη τομή. Δείχνει τον τρόπο με τον οποίο η οροφή ενός διαμερίσματος αποτελεί τη αυλή του διαμερίσματος του πάνω ορόφου.



Μοναδικότητα και πολυμορφία

Ενώ, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω η δομική μονάδα είναι ο κύβος, οι διαφορετικοί συνδυασμοί του στο χώρο δημιουργούν μια πολυμορφία, που κάνει την κάθε κατοικία μοναδική. Επιπλέον καθώς η λειτουργία του κάθε χώρου μέσα στη κατοικία δεν είναι απόλυτα καθορισμένη, δίνεται η δυνατότητα εναλλακτικών λύσεων, ανάλογα με το χρήστη.



Από τη μία δομική μονάδα, μέσω διαφορετικών συνδυασμών, προκύπτει πολυμορφία

Τυπολογία κατοικιών - Σχέδια

Κάτοψη του συνόλου του συγκροτήματος


Τύπος κατοικίας α


Τύπος κατοικίας β (υπάρχουν και άλλοι τύποι κατοικιών, οι οποίοι δε δημοσιεύονται)


Αξονομετρικό σχέδιο αναπαράστασης τύπου κατοικίας


Τρόπος σύνθεσης διαφορετικών τύπων κατοικίας